Τα εννέα γεωθαύματα της Πίνδου

1 Βάλια Κάλντα:
Τα πετρώματα που βρίσκονται στην κοιλάδα έχουν ηλικία 170 εκατομμυρίων ετών και βρέθηκαν στην επιφάνεια με τη σύγκρουση της Αφρικής και της Ευρώπης. Η περιοχή έχει πλούσια βλάστηση και έχει χαρακτηριστεί ως Εθνικός Δρυμός.
2 Ορος Βούρινος:
Είναι το πιο γνωστό ελληνικό βουνό μετά τον Ολυμπο στον διεθνή γεωλογικό κόσμο. Αποτελεί το κλειδί για τη θεωρία των τεκτονικών πλακών, αφού ο Βούρινος είναι το πρώτο αρχαίο βουνό στο οποίο διαπιστώθηκε ότι τα πετρώματά του έχουν ομοιότητα με τα πετρώματα των μοντέρνων ωκεανικών ραχών σε όλο τον κόσμο.
3 Βουνάσα - Δεσκάτη:
Στην περιοχή εντοπίζονται θέσεις όπου πρωτοσχίστηκε η αρχαία ήπειρος Παγγαία και δημιουργήθηκαν η Αφρική και η Ευρώπη, θέσεις που μαρτυρούν τη σύγκρουσή τους, αλλά και υπολείμματα του ωκεανού της Τηθύος που χώριζε τις δύο νέες αυτές ηπείρους.
4 Τσούργιακας:
Ισχυρά παραμορφωμένοι ασβεστόλιθοι του βουνού Τσούργιακας αποτελούν το πέρασμα του νερού των ρεμάτων της ευρύτερης περιοχής, όπου σχηματίζονται και καταρράκτες.
5 Πορτίτσα:
Ενα φαράγγι στο χωριό Σπήλαιο με απότομο και ιδιαίτερο ανάγλυφο που προέκυψε από τη διαβρωτική δράση του ποταμού Βενέτικου και παλαιών ρηγμάτων.
6 Τρυπημένη Πέτρα:
Η μοναδική γνωστή «τρύπα» στον κόσμο που δημιουργήθηκε από τεκτονικές δυνάμεις και παγετώνες και όχι από τον άνεμο ή το νερό.
7 Βασιλίτσα:
Οσοι επισκέπτονται το χιονοδρομικό της κέντρο δεν γνωρίζουν μάλλον πως κάνουν σκι πάνω στον μανδύα της Γης. Εδώ η ιουρασική λιθόσφαιρα συγκρούστηκε με την επιφάνεια του τότε γνωστού κόσμου και κάπως έτσι σχηματίστηκε η γη της Ελλάδας. Στην περιοχή απαντώνται εντυπωσιακά πολύχρωμα πετρώματα.
8 Δότσικο - Μεσολούρι: Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει έναν κοραλλιογενή ύφαλο 30 εκατομμυρίων ετών και μια
σειρά αρχαίων ρηγμάτων, τα οποία ευθύνονται για τον σχηματισμό της οροσειράς της Πίνδου.
9 Μοναχίτι:
Εδώ στέκουν κατακόρυφα πετρώματα φάρδους 50 μέτρων που μοιάζουν με λέπια από τα κόκαλα της γης και που άλλοτε αποτελούσαν τον βυθό της θάλασσας του Ηωκαίνου.

δρ Γεωλογίας του Ινστιτούτου Γεωλογίας Μεταλλευτικών Ερευνών κ. Αννα Ewing Ράσσιου
ΚΑΤΕΡΙΝΑ POBBA rovva@pegasus.gr

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΙ

ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΑΡΔΑΝΟΥ:
Σύμφωνα με το Διόδωρο το Σικελιώτη, ο κατακλυσμός του Δάρδανου ήταν ο παλαιότερος από όλους. Ο Διόδωρος που έζησε τον 1ο μ.Χ. αιώνα αναφέρει μια παράδοση των κατοίκων της Σαμοθράκης. Αναφέρει ότι τα νερά ήρθαν από του Εύξεινο Πόντο, υπερχειλίζοντας αρχικά τις Κυάνεες Πέτρες (Βόσπορος), προς την Προποντίδα και στη συνέχεια προς το βορειοανατολικό Αιγαίο. Τα αποτελέσματα της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας (από το Πανεπιστήμιο Columbia των Η.Π.Α.) επιβεβαιώνουν την διήγηση. Ο καθηγητής Γεωλογίας του πανεπιστημίου Αθηνών Ηλίας Μαριολάκος, έδειξε ότι αυτός κατακλυσμός, πρέπει να έχει συμβεί στο χρονικό διάστημα από 12.500 έως 14.500 χρόνια πριν από σήμερα. Αυτό προκύπτει από τα χαρακτηριστικά των φυσικογεωγραφικών συστημάτων της περιοχής, τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε αλλά και με το πώς αυτές μεταβλήθηκαν. Πριν 18.000 χρόνια υπήρχαν παγετώνες στο βόρειο ημισφαίριο της γης και η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερα σε σχέση με τη σημερινή (125 έως 150 μέτρα χαμηλότερα). Τεράστιες ποσότητες νερού ήταν δεσμευμένες με μορφή πάγου σε παγετώνες ύψους 3 χιλιομέτρων. Ο Εύξεινος Πόντος, η Προποντίδα και το βορειοανατολικό Αιγαίο δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους, επειδή οι σημερινοί θαλάσσιοι δίαυλοι του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων (Ελλήσποντος) ήταν τότε ξηρά. Όταν άρχισαν να λιώνουν οι πάγοι, τα μεγάλα ποτάμια της ΒΑ Ευρώπης και της δυτικής Ασίας, που εκβάλουν στον Εύξεινο Πόντο, τον τροφοδότησαν με το νερό των πάγων που έλιωναν με αποτέλεσμα η στάθμη της θάλασσας στον Εύξεινο Πόντο (που ήταν τότε μια κλειστή λεκάνη με γλυκό νερό) ανέβηκε, υπερχείλισε το Βόσπορο και από την Προποντίδα μέσω των Δαρδανελίων έφτασε στο Αιγαίο. Το ερώτημα είναι πως τα πληροφορήθηκε όλα αυτά ο Διόδωρος; Το πιθανότερο είναι ότι το φαινόμενο του κατακλυσμού έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, ώστε διατηρήθηκε η ανάμνησή του στην προφορική τους παράδοση (μύθο) για πάνω από δέκα χιλιάδες χρόνια!
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΓΙΛΓΚΑΜΕΣ:
Κάποτε οι θεοί βαρέθηκαν τους ανθρώπους. Οι φωνές τους που ανέβαιναν από τη Χώρα στον ουρανό τους ενοχλούσαν και περισσότερο απ’ όλους ο Ενλίλ που ορκίστηκε να καταστρέψει τον κόσμο με ένα κατακλυσμό. Άρχοντας των κατακλυσμών όμως είναι ο σοφός Ένκι που φρόντισε να μη γίνει ολοκληρωτική καταστροφή. Ο Ένκι είπε στον ενάρετο και ευσεβή Ζιουσούντρα που βασίλευε στην πόλη Σουρουπάκ, να ναυπηγήσει ένα πλοίο και να σώσει τη ζωή του. Τον συμβούλεψε να κρύψει στο πλοίο όλα τα ζωντανά……
Ο ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ:
Αναφέρει ότι, όταν ο Κύριος είδε πως είχε αυξηθεί η κακία των ανθρώπων στη γη είπε:Θα εξαφανίσω από την επιφάνεια της γης τους ανθρώπους και όλα τα κτήνη, τα ερπετά και τα πτηνά του ουρανού. Τότε ο θεός είπε στον ευσεβή Νώε:Για μένα έφτασε το τέλος των ανθρώπων. Εσύ όμως κάνε μια κιβωτό. Θα μπεις στην κιβωτό μαζί με τη γυναίκα, τους γιους και τις γυναίκες τους…...
Ο ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΥΚΑΛΙΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΥΡΡΑΣ Ο Δίας αποφάσισε να εξαφανίσει με κατακλυσμό τους ανθρώπους λόγω της κακίας τους. Ο Τιτάνας Προμηθέας, συμβούλεψε το γιο του Δευκαλίωνα, να κατασκευάσει μια κιβωτό για να σωθεί. Ο Δευκαλίων κατασκεύασε μια κιβωτό και έβαλε μέσα τα απαραίτητα εφόδια. Όταν άρχισε να βρέχει ασταμάτητα, κλείστηκε μέσα μαζί με τη γυναίκα του την Πύρρα, η οποία ήταν κόρη του Επιμηθέα και της Πανδώρας. Ο Δίας έριξε πολλή βροχή χωρίς διακοπή. Το νερό γέμισε τα ποτάμια που ξεχείλισαν και παρέσυραν ό,τι βρήκαν μπροστά τους, αγαθά και ψυχές. Οι πεδιάδες έγιναν λίμνες και χάθηκαν κάτω από τα νερά. Στο τέλος μόνο μερικές βουνοκορφές φαίνονταν πάνω σε μια απέραντη θάλασσα. Η κιβωτός με τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα έπλεε πάνω στα νερά εννιά μερόνυχτα. Ύστερα κάθισε στη κορφή της Όθρυος ή όπως άλλοι έλεγαν, στον Παρνασσό (ή στον Άθω ή στη Δωδώνη). Όταν η βροχή επιτέλους σταμάτησε και τα νερά αποτραβήχτηκαν, ο Δευκαλίων και η Πύρρα βγήκαν από την κιβωτό, και αφού ξαναπάτησαν τη γη, χωρίς να έχουν πάθει τίποτα, έκαναν θυσία στο Δία να τον ευχαριστήσουν για τη σωτηρία τους. Ο θεός δέχθηκε την προσφορά τους και έστειλε τον αγγελιοφόρο του Ερμή να ζητήσουν όποια χάρη θέλουν. Τότε ο Δευκαλίων και η Πύρρα ζήτησαν από το θεό ανθρώπους. Ο θεός δεν αρνήθηκε και σύμφωνα με τις οδηγίες του ο Δευκαλίων και η Πύρρα σκέπασαν τα πρόσωπα τους προχωρούσαν, έπαιρναν λιθάρια από τη γη και τα έριχναν πίσω τους, χωρίς να γυρίσουν να κοιτάξουν. Όπου έπεφταν τα λιθάρια του Δευκαλίωνα, ή γη έβγαζε άντρες, όπου έπεφταν τα λιθάρια της Πύρρας η γη έβγαζε γυναίκες. Λάας, σημαίνει πέτρες (εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε την λέξη ως συνθετικό στη λέξη λατομείο) και αυτοί που γεννήθηκαν από τις πέτρες είναι ο λαός. Μια ερμηνεία του μύθου με βάση τους παλαιογεωγραφικούς χάρτες , είναι ότι οι προϊστορικοί κάτοικοι της τότε πεδιάδας του Σπερχειού ,περιοχή που βρίσκεται σήμερα κάτω από την θάλασσα, αναγκάστηκαν λόγω της συνεχούς ανόδου της στάθμης της θάλασσας, να κατοικήσουν σε ψηλότερες περιοχές και οροπέδια, όπως στο οροπέδιο της Όθρυος όπου υπήρχε νερό από την λίμνη Ξυνιάδα και τον ποταμό Ενιπέα. Εκεί δίπλα στον Ενιπέα σύμφωνα με κάποιες περιγραφές τοποθετείται η πόλη «Ελλάς» που ίδρυσε ο Έλλην. Είναι αξιοσημείωτο ότι στη θέση του Βόρειου Ευβοϊκού υπήρχε μια λίμνη, στις όχθες της οποίας αργότερα ιδρύθηκε η σημερινή πόλη Λίμνη Ευβοίας και μάλιστα απέναντι από το βαθύτερο σημείο της λίμνης. Προϊστορικοί οικισμοί έχουν βρεθεί στην περιοχή. ΓΙΑΤΙ ΛΕΓΟΜΑΣΤΕ ΕΛΛΗΝΕΣ; Ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα απόκτησαν και δικά τους παιδιά: Τον Έλληνα, τον Αμφικτύονα, την Πρωτογένεια, τη Μελάνθεια, την Θυία και την Πανδώρα. Ο Έλληνας λέγεται ότι ίδρυσε μια πόλη που την ονόμασε Ελλάδα και που ακόμα δεν έχει εντοπιστεί η ακριβής της θέση, αλλά τοποθετείται κάπου στο οροπέδιο του Δομοκού Ο Αμφικτύων, κυβέρνησε την Αθήνα μετά τον Κραναό. Ο Δευκαλίων, έγινε βασιλιάς της Φθίας, μιας περιοχής της Θεσσαλίας. Η Θεσσαλία αρχικά λεγόταν Πύρρα από το όνομα της βασίλισσας και γυναίκας του Δευκαλίωνα. Ο γενάρχης των Ελλήνων ο Έλλην, γέννησε με την Ορθηίδα τρεις γιους, τον Δώρο, τον Ξούθο και τον Αίολο, τους πρώτους αρχηγούς των Ελλήνων. Ο Ξούθος βασίλεψε στη Πελοπόννησο και έκανε δύο γιους, τον Αχαιό και τον Ίωνα, από τους οποίους οι Αχαιοί και οι Ίωνες πήραν τα ονόματα τους. Ο Αίολος βασίλεψε στη Θεσσαλία και οι κάτοικοι της, ονομάσθηκαν Αιολείς. Ο Δώρος και οι απόγονοι του που ονομάστηκαν Δωριείς, εγκαταστάθηκαν στις περιοχές ανατολικά του Παρνασσού. ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Ο Homo sapiens της Αν. Παλαιολιθικής – Μεσολιθικής εποχής, που ζούσε σε περιοχές υπό πλημμυρικό καθεστώς, πίστευε ότι για όλες αυτές τις μεταβολές ήταν υπεύθυνοι κάποιοι “κακοί” αλλά πολύ δυνατοί Θεοί, όπως οι Τιτάνες, οι Γίγαντες κ.λπ. ( Φυσικο-γωλογικές δυνάμεις ).Πίστευε πως ήταν Θεοί, γιατί υπέφεραν και οι αρχηγοί του, δηλ. οι πιο δυνατοί της φυλής, όπως βασιλιάδες, μάγοι κ.λπ. Αυτοί οι «κακοί» Θεοί δραστηριοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια των κλιματικών μεταβολών, δηλ. μεταξύ του 18.000 και του 6.000 π.α.σ. (Κλιματικό Optimum Ολοκαίνου). Κατά την ίδια περίοδο, ο κάτοικος του Αιγαιακού χώρου, προσευχόταν στους Θεούς της 4ης Γενεάς (Δίας, Ποσειδών, κ.λπ.) για να τον βοηθήσουν οι «καλοί» Θεοί – προστάτες του. Μετά την κλιματική σταθεροποίηση, 6.000-4.000 χρόνια π.α.σ. (4.000-2.000 χρόνια π.Χ.), οι “κακοί” Θεοί νικήθηκαν από τους «ευεργέτες» Θεούς, κυρίως τους Ολύμπιους (4η Γενεά και νεότερες). Από τότε και μετά, ο ανταγωνισμός μεταξύ των Θεών του Ολύμπου αφορά μία «ανακατανομή» στη δικαιοδοσία των Θεών. Για παράδειγμα, σε κλιματικές συνθήκες που οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερες βροχοπτώσεις (ξηρές περίοδοι), ο Δίας αντικαθιστά τον Ποσειδώνα.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ;

Το περιβάλλον δεν παραμένει στατικό, ήταν είναι και θα είναι συνυφασμένο με την έννοια αλλαγή. Αυτές τις περιβαλλοντικές αλλαγές (γεωγραφικές, γεωλογικές, κλιματολογικές) οι αρχαίοι Έλληνες σε μια εποχή που δεν είχαν αναπτυχθεί ακόμη οι επιστήμες, προσπάθησαν να ερμηνεύσουν, πλάθοντας μύθους που τις εξηγούσαν. Οι μύθοι αυτοί αφορούσαν τις έντονες περιβαλλοντικές αλλαγές που γίνονταν στον Ελλαδικό χώρο, μια περιοχή με έντονη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα την εποχή εκείνη αλλά και σήμερα. Σήμερα οι επιστήμες έρχονται να ερμηνεύσουν τις αλλαγές και τις μεταβολές που έμμεσα ή άμεσα περιγράφονται στην μυθολογία. Χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες (ραδιοχρονολόγηση, εξέταση κόκκων γύρεως στα ιζήματα, ισότοπα οξυγόνου κλπ) επιβεβαιώνεται η αλήθεια των μυθολογικών περιγραφών και οι αλλαγές του περιβάλλοντος που περιγράφονται στους μύθους.

Η Ελληνική Μυθολογία είναι η παλαιότερη ιστορία των κατοίκων που έζησαν στον τόπο που αργότερα ονομάστηκε Ελλάδα. Ένα μεγάλο τμήμα της Ελληνικής Μυθολογίας ταυτίζεται με την φυσικογεωλογική εξέλιξη του Ελλαδικού χώρου. Στην κεντρική Ελλάδα είχαμε στην προϊστορική εποχή, μεγάλες γεωλογικές μεταβολές (έντονη ηφαιστειότητα, σεισμικότητα, αλλαγή των ακτογραμμών κ.λ.π.). Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν πολλοί μύθοι στην περιοχή μας. Είναι γνωστοί:Η τιτανομαχία, ο μύθος του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, η γέννηση του Έλληνα, ο θάνατος του Ηρακλή κ.λ.π.

Είναι ο Μύθος γέννημα της φαντασίας του ανθρώπου ή είναι η προσπάθειά του για ερμηνεία των μεταβολών του φυσικού του περιβάλλοντος, το οποίο είναι καθοριστικός παράγοντας για την επιβίωση του;

Ο Ησίοδος στην Θεογονία και ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, συγκέντρωσαν αρκετούς από τους μύθους των προγόνων τους. Ήταν αυτά που έγραψαν παραμυθίες (ψέματα); Η ανακάλυψη της Τροίας, των πολύχρυσων Μυκηνών, της Πύλου, της Κνωσού, της Φαιστού και του Ακρωτηρίου της Θήρας, αποτέλεσαν την έμπρακτη απόδειξη ότι μύθος ήταν ο λόγος, δηλαδή η προφορική διήγηση που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά. Παρόμοιοι μύθοι υπάρχουν σε πολλούς λαούς. Δεν έχει λοιπόν σχέση η λέξη μύθος που σημαίνει λόγος, με τις λέξεις παράμυθος και παραμύθι που σημαίνουν αποκλειστικά και μόνο φανταστικές διηγήσεις. Πολιτιστική Διαδρομή του Homo sapiens: •Ιστορική περίοδος •Προϊστορική περίοδος •Παλαιότερη Προϊστορική δηλ. Μυθολογική περίοδος Η Μυθολογική περίοδος αρχίζει από τότε που εμφανίστηκε το γένος του Homo sapiens. Πολλές φορές οι μυθολογικοί ήρωες μπερδεύονται στο προϊστορικό γίγνεσθαι που αποδεικνύεται ότι είναι ένα πραγματικό γεγονός. Παράδειγμα ο Τρωικός πόλεμος και η Τροία. Τι είναι Γεωμυθολογία; Η Γεωμυθολογία συνδέει την φυσικογεωγραφική εξέλιξη μιας περιοχής με τη μυθολογία που αναφέρεται σ΄ αυτήν. H Γεωμυθολογία ασχολείται: -Με τη περιβαλλοντική ερμηνεία της Μυθολογίας, -Mε τη σχέση της Μυθολογίας και Γεωλογίας -Mε το φυσικό περιβάλλον και τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά την μυθολογική περίοδο. Στις γεωλογικές συνθήκες μιας περιοχής ανήκουν όλες αυτές οι φυσικές διεργασίες που έχουν σχέση με σεισμούς, με ρήγματα, με ηφαίστεια κ.λ.π. Η γεωλογική ιστορία του Ελλαδικού χώρου είναι πολύ παλιά (εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια πριν) και συνδέεται κυρίως με τον σχηματισμό και την εξέλιξη του Παλαιοωκεανού της Τηθύος .Το Ελληνικό Τόξο που είναι σεισμικά και τεκτονικά ενεργό, αποτελείται από το Νησιωτικό και το Ηφαιστειακό Τόξο, ενώ μεταξύ αυτών των δύο αναπτύσσεται μία θαλάσσια περιοχή που λέγεται οπισθοτάφρος. Το Κρητικό Πέλαγος αντιστοιχεί στην οπισθοτάφρο. Ο ευρύτερος χώρος του Μαλιακού έχει αναπτυχθεί πάνω στο ηφαιστειακό τόξο. Οι Λιχάδες νήσοι (ηφαιστειακά νησιά στο Μαλιακό) αποτελούν την πιο εντυπωσιακή ηφαιστειακή εκδήλωση, που συνδέεται άμεσα με την Ελληνική Μυθολογία. Άλλα γεωλογικά στοιχεία που συνδέονται με την ηφαιστειακή δράση, είναι η πληθώρα των θερμομεταλλικών πηγών που υπάρχουν στην περιοχή (Θερμοπύλες, Καμένα Βούρλα, Αιδηψός, Υπάτη κλπ.). Στις φυσικογεωγραφικές συνθήκες εντάσσονται το κλίμα, το έδαφος, το ανάγλυφο της επιφάνειας της Γης. Γιατί όμως είναι τόσο ενδιαφέρουσα και απαραίτητη η γνώση των φυσικογεωλογικών συνθηκών και των μεταβολών τους κατά τα τελευταία 18.000 – 20.000 χρόνια; -Γιατί οι γηγενείς αρχαίοι και πολύ παλαιοί πολιτισμοί συνδέονται άμεσα με το φυσικογεωλογικό περιβάλλον. Μέχρι τη Νεολιθική Εποχή και την Εποχή των Μετάλλων (μέχρι 3200 π.Χ. περίπου) o άνθρωπος εξαρτιόταν άμεσα από το περιβάλλον. Σε παλαιότερες μάλιστα εποχές, όταν ο άνθρωπος ήταν ακόμα τροφοσυλλέκτης και κυνηγός, η εξάρτησή του από το φυσικό περιβάλλον ήταν ακόμα μεγαλύτερη. -Γιατί τα αρχαιολογικά συμπεράσματα, τόσο του ιστορικού, όσο και του προϊστορικού πολιτισμού, δεν μπορεί να είναι επιστημονικά ορθά, αν είναι αποκομμένα από το φυσικογεωλογικό γίγνεσθαι της κάθε εποχής.
-Γιατί ολόκληρη η Ελληνική Μυθολογία και ιδιαίτερα οι πρώτες περίοδοι της Θεογονίας, συνδέονται με την εξέλιξη και τις μεταβολές των φυσικογεωλογικών συνθηκών του Αιγαιακού και του Περιαιγαιακού χώρου. -Γιατί το φυσικογεωλογικό περιβάλλον είναι αυτό που έδωσε το έναυσμα για να δημιουργηθεί ο Αρχαιοελληνικός Πολιτισμός.
-Η πολιτισμική ανάπτυξη των κοινωνιών επηρεάζεται από 3 ομάδες παραγόντων που συνδέονται: · Με το γεωλογικό · Με το φυσικογεωγραφικό · Με το ανθρώπινο δυναμικό- Η μορφή των παλαιότερων ακτογραμμών δεν έχει καμιά απολύτως ομοιότητα με τη σημερινή. -Το σημερινό παράκτιο Αττικοκυκλαδικό τοπίο, δεν έχει καμία απολύτως ομοιότητα με το παλαιότερο και συγκεκριμένα με εκείνο των τελευταίων 20.000 ετών. -Τα περισσότερα νησιά των κεντρικών Κυκλάδων την εποχή των παγετώνων ήταν ενωμένα και αποτελούσαν μεγαλύτερα νησιά. -Ο Κορινθιακός Κόλπος ήταν λίμνη και ο σημερινός Πατραϊκός ήταν ξηρά -Ο Σαρωνικός Κόλπος την εποχή εκείνη δεν είχε ακόμα σχηματιστεί. Στη θέση του υπήρχε ξηρά που ένωνε την Αττική με την Πελοπόννησο, ενώ προς την πλευρά της Τροιζηνίας είχε αναπτυχθεί μια λίμνη (παλαιολίμνη Τροιζηνίας) όπως λίμνη ήταν και ο σημερινός Κόλπος της Ελευσίνας (Κυχρεία λίμνη ). Οι κάτοικοι του Αιγαιακού και Περιαιγαιακού χώρου υπήρξαν μάρτυρες σεισμών, ηφαιστειακών εκρήξεων, κατακόρυφων κινήσεων του γήινου φλοιού, επικλήσεων και αποσύρσεων της θάλασσας, καταπτώσεων βράχων, tsunamiς κ.λπ. Την ίδια εποχή δεν είχε διαμορφωθεί ακόμα ο Ευβοϊκός Κόλπος, αφού τόσο ο βόρειος όσο και ο νότιος, αλλά και ο Μαλλιακός και ο Παγασητικός κόλπος ήσαν ξηρά. Το γένος Homo ,(habilis, erectus, neadertalensis και κυρίως ο Homo sapiens) πρωτοεμφανίστηκε κατά τα τελευταία 70.000 χρόνια περίπου. Ο Homo sapiens από το 70.000 π.α.σ έως το 12.000π.α.σ. ήταν τροφοσυλλέκτης. Μετά το 12.000 π.α.σ έγινε τροφοπαραγωγός. Αρχαιοελληνικός Πολιτισμός: Γιατί αναπτύχθηκε σ΄ αυτόν τον τόπο (Αιγαιακό + Περιαιγαιακό) ένας τέτοιος πολιτισμός σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα; Γιατί στην Κρήτη και στις Κυκλάδες και όχι στην Σκωτία ή στη Δανία, το Παρίσι, το Βερολίνο ή τη Μόσχα; Πώς αναπτύχθηκε η επιστημονική γνώση;Γιατί αναπτύχθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα; Αν θέλουμε να συσχετίσουμε τον Ελληνικό Προϊστορικό Πολιτισμό με άλλους πολιτισμούς, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις παλαιοκλιματικές και τπαλαιογεωγραφικές συνθήκες της Ευρώπης, αλλά και του Αιγαιακού και Περιαιγαιακού χώρου. Τι είδους πολιτισμός θα μπορούσε να αναπτυχθεί σ΄ ολόκληρη την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη εκείνη την περίοδο,(το μεγαλύτερο τμήμα της Άνω Παλαιολιθικής εποχής) αφού ήταν ολοκληρωτικά καλυμμένη από παγετώνες ύψους 3 χιλιομέτρων; Αιγαιακός και Περιαιγαιακός χώρος: Ο πλέον ευνοημένος χώρος κατά τις παγετώδεις περιόδους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι οι πρώτοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν σε αυτή την περιοχή.